Heimwee

Meer hebben we niet nodig

Ik heb heimwee naar Portugal. 'Maar je vond het toch zo'n duf zootje', zou je zeggen. Ik verlang naar de zon, het strand en het overzichtelijke appartement. Het leven is heerlijk zonder spullen. Een tafel, een stoel, een bed, een lekkere bank en een computer met internetverbinding. Ik heb verder alleen kleding nodig, mijn garderobekast kan gemakkelijk verscheept worden.

Vriendin I. vertelde dat ze als 4-jarige al wist dat ze in Amerika zou gaan wonen. Bij Amerika stelde ik mij vroeger de Fruitweg in Den Haag voor waar, in mijn herinnering, geen woonhuizen stonden maar loodsen, opslagruimtes, benzinepompen, het Rijamkantoor en aan het eind een woonwagenkamp. Maar misschien haal ik zaken door elkaar. En inderdaad, heleboel plekken in Amerika lijken op de Fruitweg. In mijn jeugd werden er ook nog eens één keer drie inspirerende leiders vermoord. Het leek me doodeng om in de VS te wonen,de kogels fluiten om je oren. (Als ik er nu aan denk dat ik in de jaren 70 het enorme land liftend heb doorkruist, denk ik, ik leek wel gek. Ik zou dat iedereen afraden en mijn kinderen verbieden.Verschillende malen zijn we door het oog van de naald gekropen. Ook in de Greyhoundbussen zitten vreemde types, seriemoordenaars enzo).
Ik zag mijzelf ergens in Italië, buiten op mijn dakterras, verhalen zitten typen. Ik heb, geloof ik, eens beelden gezien van de schrijver Gore Vidal, die vanuit zijn Italiaanse huis op de zee uitkeek. 's Ochtends liep hij naar het dorp waar hij een cappuccino dronk en van gedachten wisselde met de bewoners. Daarna aan het werk op een oude, rammelende schrijfmachine buiten op zijn terras van zijn prachtige villa. Dat is het ware leven.
HS en ik zijn op het internet aan het zoeken naar een huis aan de Spaanse kust. De huur van onze Amsterdamse waterwoning begint steeds zwaarder te wegen. We zoeken iets aan de Costa Tropical, een gebied waar het altijd lente is. Of het er ooit van komt weet ik niet. Zodra ik daar zit heb ik natuurlijk gelijk heimwee naar Amsterdam. Tenzij er een grote Spaanse stad in de buurt is, bereikbaar met de bus, lijkt het me wel uit te houden. En de taal heb ik natuurlijk zo onder de knie. Olé.  

Schelpenvissers in Monte Gordo

De Filipijnen

HS' oudste broer F.kwam gisteren langs. Het was helemaal niet de bedoeling dat hij in Nederland zou zijn. In januari vertrok hij met zijn vrouw naar hun pas gebouwde huisje op een slangvormig eiland in de Filipijnen. Het plan was er een half jaar te blijven. Maar na een maand werden ze gebeld met slecht nieuws. Hun kleinzoon had roodvonk. De ziekte was overgeslagen op zijn moeder die nu in levensgevaar verkeerde. 31 jaar. Op de één of andere manier was haar hart aangetast. Gelukkig is ze aan de beterende hand maar ze ligt voorlopig nog in het ziekenhuis. De kleine logeert nu bij opa en oma.
F. zei dat hij allang weer geacclimatiseerd was. De dag ervoor was hij naar zijn oude oom in Zaandam gefietst vanuit Osdorp. Gisteren was hij na het ziekenbezoek onze richting opgekomen. Hij is 71 jaar en in uitstekende conditie. Hij vertelde dat hij voor zijn vertrek het hele huis in drie dagen had geschilderd. De hele familie van HS is van nature slank, vol energie en altijd bezig..Het zal wel met genen te maken hebben.

F. vertelde over zijn leven op het Filipijnse eiland. 'Bij zonsondergang zitten we op het terras en kijken we uit op de velden waar de karbauwen lopen. Op dat moment vliegen de witte vogels die overdag op hun rug zitten, in een grote groep naar hun slaapplaats. 's Ochtends bij zonsopgang komen ze aanvliegen en nemen ze weer plaats op de runderen. Alsof ze naar hun werk gaan. Er is geen tv dus we gaan om 8 uur naar bed en staan om 5 uur op. Om een uur of 10 is het buiten al zo heet dat je levend gebraden wordt.'
F. en zijn vrouw hebben wel water en elektriciteit. De elektra valt zo'n drie keer per dag uit. 'Is er ongedierte?', vroeg ik. Ja, muggen en slangen en enorme spinnen. Zwemmen in de zee kun je beter niet doen want je hebt grote kans door kwallen gebeten te worden. Er lopen hele kleine salamandertjes, gekko's rond. Als je die aanraakt vallen ze in drie stukken uiteen maar lopen wel verder. Er is ook een groot soort salamander die, als hij eenmaal in je huis is, zich verstopt zodat je hem nooit meer kunt vinden. Dat zou niet zo erg zijn ware het niet dat het beest een heel irritant geluid voortbrengt. Midden in de nacht schrik je wakker van zijn stem.
De mensen zijn er straatarm en overal staan kraampjes waar je bijvoorbeeld 1 sigaret kunt kopen of een klein plastic zakje met olie en wat rijst. 'Weet je wat ze daar eten?, vroeg F, 'wat rijst met veel zout, om in leven te blijven. Er komt een vrouw langs die onze was doet op de hand. Kost 1 euro per dag. Toch is iedereen altijd beleefd en vriendelijk, niet voor het geld, zo zijn ze, heel prettig. We kwamen helemaal tot rust. Niets aan ons hoofd. 'Wat een verschil met Amsterdam', zei ik, 'ik heb zo genoeg van de agressie en de onbeschoftheid van de stedelingen. En de drukte en het klimaat.'
Voorlopig zit de familie weer in Amsterdam. Als we zouden willen, kunnen we zo naar de Filipijnen en daar een paar maanden verblijven, maar het trekt  me niet zo. HS en ik zijn op zoek naar een huisje aan de Spaanse kust. Liefst met een grote schuur zodat HS naar hartenlust kan rommelen. Het enige dat ik nodig heb is een internetverbinding. En Bob.

(Kenmerkende dieren voor geheel Zuidoost-Azië zijn de gekko’s, kleine hagedissen die ook vaak in de huizen van mensen vertoeven. Een verwant van de gekko is de ook algemeen voorkomende, en wat grotere tokeh, zo genoemd vanwege zijn doordringende roep.)

De bril om in de verte te kijken lag klaar in de vensterbank

Het verdriet wegzingen

Wat een rare week was het, onbegrijpelijke sterfgevallen en een ongeluk dat al het andere nieuws overschaduwde. Dat er toevallig een lid van het koninklijk huis onder de lawine terecht was gekomen, is triest voor zijn familie maar voornamelijk een persoonlijke tragedie. Ik vond Johan Friso nu niet bepaald opwindend, eerder vlak en afstandelijk. Of misschien gewoon saai. Op de één of andere manier moet de NOS daar dagenlang verslag over doen terwijl het duidelijk is dat er na drie of vier dagen pas iets zinnigs te zeggen is over de schade die de man heeft opgelopen. En dan nog een akkefietje van een oude hersenchirurg en zijn vrouw, NRC-journaliste. Het ging weer nergens over.

Anil Ramdas, één dag voor zijn dood

Aan 'de zelfverkozen dood' van Anil Ramdas werd nauwelijks aandacht besteed. Ik heb hem altijd gewaardeerd om zijn intelligentie en eruditie. Afgelopen zaterdag werd zijn laatste programma uitgezonden. De dag daarop zou hij zelfmoord plegen. Het zal niet gebeurd zijn in een opwelling. Het plan zat al in zijn hoofd terwijl wij naar hem kijken en niets bijzonders zien.
Het programma 'Het Blauwe Licht' waarin Ramdas en ook Stephan Sanders op kritische wijze over het medium televisie spraken, vond ik een verademing. Ze legden in heldere bewoordingen uit hoe beeld zowel misbruikt wordt of iets toevoegt aan het nieuws. 'Verkapte migranten-tv', zou Ramdas daar later over zeggen. Wat een onzin, omdat Ramdas en Sanders 'een kleurtje' hadden, twee allochtonen? Ik zag twee interessante en ietwat pedante intellectuelen die mij iets wijzer maakten. Ik las dat Ramdas, van Hindoestaanse afkomst, uit een hoge kaste stamde. Misschien is hij opgevoed als prinsje maar werd hij in Nederland niet als zodanig gezien. Ik zeg maar wat, ik probeer het te begrijpen. Drank is een steeds grotere rol in zijn leven gaan spelen, lees ik. Terwijl hij steeds meer geobsedeerd raakte door zijn afkomst en de positie van de migrant in Nederland. De opkomst van de PVV is een walgelijk fenomeen waar ook autochtonen met verbazing naar kijken. Ramdas zag het als de totale verloedering van de samenleving.
Het is doodzonde dat iemand met zoveel talent gedesillusioneerd raakt en ons verbijsterd in de steek heeft gelaten.
Drank en drugs zijn slechte raadgevers. Zij vervormen de werkelijkheid en maken van een mug al snel een olifant.

TomorrowWinansFamily 

De begrafenis van Whitney Houston was een andere trieste aangelegenheid. In de kerk van Newark, New Jersey was de, voornamelijk zwarte gemeenschap tezamen gekomen en troostten elkaar met gospelzang vol soul en preken waarin God en de Here Jezus geprezen werden. De dienst begon met een groot koor dat eerst rustig en zittend inzette. Maar daarna steeds gepassioneerder, tenslotte stonden rouwenden op en wensten Whitney een goede reis naar haar 'Maker'. Daarna volgden preken en liederen over Tomorrow dat Whitney niet meer mee zou maken. Zo neem je afscheid van een geliefde. (Uiteraard kwam ex-man Bobby Brown nog even de boel fukken door te verschijnen met een entourage van 9 man. Hij werd vriendelijk verzocht zich te verwijderen.)

Wat een verschil met de crematie van mijn ouders. Die verdwenen ergens in een kil crematorium in Leiderdorp in een zwart gat. Drie liedjes mochten er gespeeld worden en dan opsodemieteren. Wat dat betreft ben ik een romanticus. Het einde is afschuwelijk, mogen we dat tenminste met mooie rituelen afsluiten.

Het blijft onbegrijpelijk dat de mens zijn talent niet koestert maar verkwist.
Wat biedt meer troost, een gospelkoor dat de dode begeleidt tijdens haar laatste reis of een mooi gedicht van Wilawa Szymborska? Doe mij maar allebei.

De Kamer van de zelfmoordenaar   Wislawa Szymborska


U denkt zeker dat de kamer leeg was?
Maar er stonden drie stoelen met stevige leuning. 
Er was een lamp die het donker goed verdreef.
Een bureau, daarop zijn portefeuille, kranten.
Een onbekommerde Boeddha, een bekommerde Jezus. 
Zeven geluksolifantjes, een notitieboek in de la.
U denkt dat onze adressen daar niet in stonden?

Er waren, denkt u, geen boeken, schilderijen, platen?
Maar er was een troosttrompet in zwarte handen.
Saskia met haar hartenbloempje.
Vreugde de vonk van goden.
Op de plank Odysseus in een verkwikkende slaap
na de ontberingen van boek vijf.
De moralisten,
hun namen in gulden letteren geschreven
op fraai gelooide ruggen.
De politici ernaast, zij stonden fier rechtop.

En niet zonder uitweg- er was in elk geval een deur.
noch zonder uitzicht- er was in elk geval een raam,
leek deze kamer.
De bril om in de verte te kijken lag klaar in de vensterbank.
Eén vlieg zoemde, leefde dus nog.

U denkt dat een brief dan tenminste iets ophelderde.
En als ik nu zeg dat er geen brief was-
en dat er voor ons, de vele vrienden die hij had, plaats was
in de lege envelop die tegen het drinkglas was gezet.

Martin van Amerongen interviewt prinses Juliana

Het gewone volk luistert naar de bekentenissen van onze voormalige vorstin Juliana

Juliana's reactie op de biografie van prins Bernhard.

Interview prinses Juliana

Simon Stevin, een veelzijdig man

Het standbeeld van wiskundige Simon Stevin heeft een mooi plekje gekregen in Brugge

De slechtste school waar ik ooit op heb gezeten was het Stevinlyceum aan de Berensteinlaan in Den Haag. In de buurt van de Leyweg, voor de kenners hoef ik met die informatie niets uitteleggen. Het was de eerste scholengemeenschap met zo'n 2000 leerlingen. De directeur of liever rector van de school was een geestige en vrijdenkende man. Hij werd dan ook na een half jaar gewipt. Hij werd vervangen door autoritaire figuren die, achteraf gezien, de hete adem van The Times They are A-changing in hun nek gevoeld moeten hebben. Wanhopig hielden ze vast aan het enige dat ze hadden, autoriteit. Niet verdiend door ontzag of respect maar door een minachting voor de leerling. Een klein voorbeeld: leraren was verboden een trui te dragen omdat ze dan te joviaal en te dicht bij de pubers zouden overkomen.

Alhoewel wij dus op het Stevin Lyceum zaten, is er nooit een les besteed aan de naamgever van deze kutschool. Tien jaar geleden bezochten we Brugge waar een standbeeld van de wetenschapper staat.
Vandaag wordt er een artikel aan de man gewijd en besef ik pas dat Simon Stevin niet alleen wetenschapper was maar nog tal van andere talenten had.

Ionica Smeets schrijft in de Volkskrantrubriek Wiskundemeisjes het volgende:
- In andere talen heet wiskunde Mathematics of Mathématique of matematika. Het woord wiskunde hebben we te danken aan Stevin. In zijn tijd verschijnen wetenschappelijke werken in het Latijn. Stevin vindt dat onzin en schrijft zelf zeer bewust in het Nederlands. Dat is namelijk een heldere, efficiente taal en bovendien kunnen ook werklieden zijn teksten lezen. Aan het begin van zijn boek Wheegconst gaat Stevin bladzijden tekeer over taal en geeft hij lijsten waaruit blijkt dat het Nederlands veel lekker korte woorden van één lettergreep heeft. Tegen buitenlanders die klagen dat Nederlands moeilijk is zegt hij: 'Om dat een witte  muer beter om schilderen is dan Paris oirdeel, is sy daerom oock constigher?' ( Hij schrijft omdat met een spatie.HdK)
Stevin introduceert een hele lijst Nederlandse alternatieven voor leenwoorden. Hij gebruikt liever middellijn dan diameter.

Maar Stevin doet veel meer dan het propageren van de Nederlandse taal. Hij schrijft een hele reeks boeken en combineert zijn werk steeds nieuwe theoretische ontdekkingen met praktische toepassingen...

...Stevin is ook militair van Prins Maurits en laat de prins de blits maken met een zeilwagen die 28 passagiers supersnel van Scheveningen naar Petten brengt...

Voor het hele artikel De Volkskrant van 18 februari, bijlage Wetenschap.

Het is een schande dat ze het beroerde lyceum hebben vernoemd naar zo'n origineel, veelzijdig mens.

Een diamant of een bak roest?

Als ik langs dit gebouw liep, rook ik de weeïge geur van soep

HK en ik hebben het vaak over traumatische periodes uit ons leven, die erom vragen beschreven te worden. Hij vertelt bijvoorbeeld over zijn emigratie naar Amerika. Hoe hij door een stelletje rednecks bijna werd dood geslagen. En de joodse bakker waar hij voor werkte, die concentratiekampen had overleefd en geen enkel mededogen kende voor de verloren puber. 'Schrijf jij het maar op', zegt HK, 'het is te verschrikkelijk.' En inderdaad, als je over je eigen leed gaat schrijven, krijg je vaak een humorloos en langdradig verhaal waar niet doorheen te komen is.

Ik zag bij het tv-programma Het Uur van de Wolf, schrijver en tekenaar Ted van Lieshout. Hij was bezig met zijn eerste boek voor volwassenen gebaseerd op waargebeurde feiten. Zijn relatie als 11-jarige met een volwassen man. Hij schrijft vanuit dat jongetje. Het klinkt als Kees de Jongen die door een pedofiel wordt ingepalmd. Een jongetje dat zichzelf bijzonder vindt maar niemand ziet het. Tot die meneer hem opmerkt.
Van Lieshout laat het manuscript aan verschillende mensen lezen, uitgevers maar ook aan zijn beste vriend. Die vindt het verhaal saai en humorloos. Bovendien irriteert de toon van dat jongetje hem. 'Het gaat maar door, die kinderachtige woordjes, mama, papa, boterham.'  De redacteur van de uitgeverij is wel enthousiast al moeten alle stopwoordjes zoals' maar' en 'want' vervangen worden. Een andere uitgever waarschuwt de schrijver dat het niet een softpornoboek voor pedofielen moet worden, met expliciete seksscènes tussen een volwassen kerel en een kind.

Laatst waagde ik de zoveelste poging om mijn ervaringen op een leesbare manier op te schrijven. Een eetstoornis, kunstmatig gevoed worden en daarna een tijdje tussen de gekken verblijven. Er zijn schrijvers en journalisten die 3 dagen meelopen op de intensive care afdeling van een ziekenhuis. En daar een roman over schrijven. Ik heb tientallen anekdotes in mijn hoofd maar de juiste toon vinden om ze op te schrijven, dat lukt me niet. Het is te afschuwelijk en te pijnlijk. Bovendien erger ik me soms aan mezelf, houd op met dat slachtofferschap. Ik weet uit ervaring dat de beste verhalen in één klap geschreven worden. Gaat het moeizaam, kun je de juiste woorden niet vinden of, het allerergste, ga je iets uitleggen, dan kun je het vergeten.

Toen zei de dokter: ' We gaan over op kunstmatig voeden.' Even later bracht hij via mijn neus een slangetje aan waar astronautenvoeding door werd gepompt. Daarna kwam er een specialist, één of andere profesoor uit Leiden, uitleggen wat me te wachten stond. 'Wat je nu gaat meemaken, je gewicht weer op een acceptabel niveua krijgen, is een proces dat erger is dan afkicken van heroine.'

Ach, misschien moet ik het allemaal laten rusten en nooit meer aankomen.

Empathie

Edvar Munch  'Dode Moeder'

Er zijn mensen, je kunt het je bijna niet voorstellen, die kennen geen empathie. Ze kijken met droge ogen naar een homoseksuele vluchteling uit Iran en zeggen: 'Die man kan gerust terug naar zijn vaderland.' Of neem een Eichmann,hij had niets tegen joden. Hij was trots op het systeem dat hij had ontwikkeld om ze uit te roeien en had zich uitstekend van zijn taak gekweten. Waarom kreeg hij geen schouderklopje? Als meer mensen hun werk zo contentieus zouden uitvoeren, zou de wereld er een stuk beter aan toe zijn. Hij wist werkelijk niet waarom hij terechtstond.
Het heeft geen zin om met die lui in discussie te gaan, empathie heb je of je hebt het niet.
Neem die Noorse kindermoordenaar. Volgens een wetenschappelijk onderzoeker zit empathie in de hersenen. Waar anders? In combinatie met een onverschillige opvoeding en wat tegenslagen wordt er een mens gecreëerd dat ervan overtuigd is dat hij goed bezig is als hij sociaal-democratische jongeren afslacht. Het is lullig voor die kinderen, persoonlijk heeft hij niets tegen ze, maar je moet het hogere doel voor ogen houden.
In Noorwegen speelt de discussie in hoeverre die gestoorde gek bij zijn verstand was toen hij zijn gruweldaden verrichtte. Hij had ze immers maanden, misschien wel jaren voorbereid. Nou èn. Als die verbindingen in je kop niet kloppen, zal hij waarschijnlijk tot en met zijn sterfbed denken dat hij een goede daad voor het land verricht heeft. Als een stofzuiger niet meer zuigt maar blaast kun je hem beter bij het grof vuil zetten.

Dat soort mensen wil zichzelf ook altijd verdedigen in de rechtszaak. Hun narcistische gelijk maakt hen superieur aan de beste advocaat.
Er zijn talloze voorbeelden van in de geschiedenis. Göring die nota bene tijdens het Neurenbergproces de tijd kreeg zijn ideeën nog eens haarfijn uit de doeken te doen. Duitsland zou hem dankbaar moeten zijn. Of seriemoordenaar Ted Bundy die de enige overlevende van zijn moordpartij het vuur aan de schenen legde in de rechtszaal.
Mohammed B. zal ook nooit van gedachten veranderen. Ik heb gelijk en de rest van de wereld zit fout. Die Noor was ook van plan zijn zaak te gebruiken om zijn onfrisse ideeën, die hij al op internet had gezet, voor de rechters en publiek toe te lichten.

Je hebt geen wetenschappelijk onderzoeker nodig om te weten dat het met deze mensen nooit meer goed komt. Sluit ze op, laat ze bezigheidstherapie doen tot hun dood. Maar probeer alsjeblieft niet enige zin in hun waanzin te vinden. Dat is een belediging voor de nabestaanden.