Beulen en de kinderen

Katrin Himmler

Sommige denkbeelden worden gemeengoed als ze gelanceerd worden door zogenaamde deskundigen. Ze worden klakkeloos overgenomen zonder dat iemand zich afvraagt of ze wel juist zijn. Nou ja, een handjevol mensen, meestal ook experts, zet er zijn vraagtekens bij.
Ik ben geen psychiater of filosoof, toch heb ik altijd getwijfeld aan de uitspraak van filosofe Hannah Arendt die, na het bijwonen van het Eichmannproces de term 'banaliteit van het kwaad' introduceerde.
Hetzelfde zie je gebeuren na het verschijnen van de dagboeken van Himmler; een doodgewone man, lieve vader en echtgenoot. En dan wordt de conclusie getrokken: wij allen hebben het in ons massamoordenaar te worden als de omstandigheden zich voordoen. Dat bestrijd ik al jaren. Want als dat zo zou zijn, is het leven niet de moeite waard.

Gelukkig krijg ik eindelijk bijval van een professor Abram de Swaan die het ook niet eens is met Hannah Arendt. Hij zegt: 'Ik zie de mens niet als een wezen dat helder en vanuit een eenheid van geest zijn keuzes maakt.Ik denk dat er in het hoofd allerlei vaags en wolkerigs gebeurt, en dat er soms even een helder moment komt, éven een idee: dit ben ik zelf en dit zeg ik.' 'Natuurlijk doen omstandigheden ertoe, maar ze zijn niet allesbepalend. Wat mensen doen, hangt ook af van hun specifieke persoonlijkheid, van hun eerdere ervaringen en hun geschiedenis.'

Massamoordenaars zijn hele gewone mensen dus alle gewone mensen kunnen massamoordenaar worden. Het is net zo'n redenering als: elke heroïnejunk is begonnen met marihuana dus iedereen die aan wiet begint, eindigt als junk. Het kan wel, de meeste mensen weten waar de grens ligt. 

Abram de Swaan over daders van genocide: - Het was onmogelijk ze te onderzoeken toen ze hun beulswerk deden. Als je ze al kunt karakteriseren, is het vooral met wat ze niet of minder hebben dan veel andere mensen: een geweten, besef van eigen verantwoordelijkheid, mededogen voor mensen buiten hun eigen kring. Er is sprake van gedachteloosheid, van wegkijken, van afweer. Maar bovenal ontbreekt het ze aan meegevoel. Als het in een samenleving eenmaal misloopt, moet je voor die mensen uitkijken-

Dat is toch een stuk geruststellender dan Arendt's gedachte dat werkelijk in iedereen een brute, sadistische moordenaar schuilt. En Het Kwaad is ook niet erfelijk.


Over de documentaire Hitler's kinderen:

De familie Hoess deed er alles aan om de horror te negeren. Geblindeerde ramen zorgden ervoor dat ze vanuit hun villa de schoorstenen en de gaskamers niet konden zien. Familiefoto's tonen buiten spelende kinderen en andere idyllische taferelen, zonder de aanwezigheid van het kamp te verraden. Alleen de geur van verbrande lijken en de dikke laag as die de tuin bedekte, lieten zich niet uitbannen, vertelt Rainer Hoess bijna zeventig jaar later. Zijn grootvader was de commandant van Auschwitz, zijn vader groeide er op. Rainer heeft eindelijk de moed verzameld om, samen met een Joodse vriend, een bezoek te brengen aan het voormalige concentratiekamp. Behalve Rainer komen in Hitler's Children ook de nabestaanden van andere kopstukken van het nazi-regime aan het woord. Ze vertellen over hoe het is om met deze historische ballast te moeten leven. Het achternichtje van Himmler trouwde met een Jood uit Israel, de kleindochter van Göering heeft zich laten steriliseren, de jongste zoon van kampbeul Frank probeert zijn familieverleden van zich af te schrijven. We volgen Hitlers getraumatiseerde kinderen in een passend sobere stijl: opvallende camerabewegingen, snelle cuts of accentuerende muziek blijven achterwege. Het onderstreept met bittere ernst dat er twee generaties later nog steeds diepe littekens op de Duitse ziel staan. - See more at: Hitler's kinderen